Zo’n 5 jaar geleden schreef ik als ouder van een UHB kind dat uit het schoolsysteem viel en voor wie er geen oplossing bleek te zijn, volgende open brief. Gefrustreerd en ja, zelfs boos. Het jaar was 2019, de minister van onderwijs Hilde Crevits (CD&V).
Ondertussen zijn we 5 jaar verder. Mijn kind is uitgegroeid tot een prachtige zelfstandige kerel die uiteindelijk via huisonderwijs kon ontwikkelen op de manier en tegen de snelheid die hem ook vandaag de dag nog typeert. De frustratie en de boosheid zijn weg, de dankbaarheid dat we in het huisonderwijs systeem terecht ‘moesten’ komen, is groot.
Er is de afgelopen 5 jaar ook veel veranderd op vlak van UHB in Vlaanderen. En toch … en toch zijn er ouders van jonge UHB kinderen die vandaag de dag nog in eenzelfde situatie zitten. Die hierbij ook frustratie, verdriet en boosheid ervaren. Die even veel slapeloze nachten ervaren als ik toen.
Anno 2024 mogen we zeggen dat er op vlak van UHB meer kennis is gekomen, meer ervaring, minder excuses. Maar tegelijkertijd is er nog veel werk aan de winkel. Mocht dan in 2018 het aantal examens, afgelegd via de examencommissie, verminderd zijn, dan zien we dat het aantal kinderen dat in huisonderwijs terecht kwam de afgelopen jaren juist heel erg gestegen is. Ook het aantal UHB kinderen die in huisonderwijs terecht kwamen – al dan niet uit eigen keuze – en het aantal ouders van een UHB kind die nadenken om de stap naar huisonderwijs te maken, lijkt ook niet te verminderen, integendeel. De vraag is dan ook: is deze open brief vandaag de dag nog actueel? En zo ja: waarom dan wel?
De weg naar passend onderwijs voor UHB kinderen en jongeren is dus nog lang. Er wordt aan getimmerd. En zoals tijdens de bouw van elk bouwwerk, raken er mensen gewond, springen de splinters in het rond, hebben vele omstaanders kritiek en aanmerkingen en lijkt het einde nog ver. Maar de hoop dat het af geraakt, is er. En misschien … heel misschien … liggen ouders van deze bijzondere kinderen binnen 5 jaar niet meer wakker van het tekort aan onderwijs. Het is wat mij betreft alvast een grote wens.
Maar we schrijven dus anno 2019. Een noodkreet van een ouder van een uitzonderlijk hoogbegaafd kind …
Open brief
De examencommissie als excuus voor het tekort aan passend onderwijs
* * * “De examencommissie is een goed alternatief voor jongeren die het onderwijs dreigen te verlaten zonder diploma.” schrijft ontslagnemend minister van onderwijs Crevits op haar website. En dat naar aanleiding van een gepubliceerde statistiek over het verminderd aantal aan examens die in 2018 via de examencommissie werden afgelegd. “De meeste jongeren halen hun diploma op school en dat is goed want daar leer je ook belangrijke sociale vaardigheden.“ zet ze er bovendien vrolijk onder. Of dit in schril contrast bedoeld is met de verwijzing naar diè jongeren die niet op school maar via de examencommissie hun diploma secundair onderwijs behalen, laten we maar even in het midden …
Maar die examencommissie dus. Wanneer je een kind hebt hier in Vlaanderen dat de schoolstructuren qua leren volledig overstijgt, waar schooldirecties je bij intake vertwijfeld aankijken en zeggen dat ze niet de garantie kunnen geven dat ze je kind tegen die snelheid leerstof en uitdaging kunnen geven en je bij telefonisch contact met een dienst van onderwijs – Agodi, Onderwijs.Vlaanderen.be, CLB en ja zelfs het kabinet van onderwijs – de vraag stelt waar je kind dan wél terecht kan voor aangepast onderwijs … dan wordt je dus naar de examencommissie verwezen. Als “alternatief” voor school, heet dat dan.
Ook kinderen jonger dan 9 die een examen basisonderwijs willen afleggen, worden naar de Examencommissie secundair onderwijs verwezen. Wettelijk moet je 9 of ouder zijn om een examen basisonderwijs af te leggen, maar diezelfde kinderen “mogen” wel degelijk al examens afleggen voor een 1ste of zelfs hogere graad middelbaar onderwijs via de examencommissie.
Op zich is die situatie al vrij “Kafka” te noemen.
Maar het wordt nog erger. Vanuit onderwijsinstanties wordt de examencommissie ‘verkocht’ als “geïndividualiseerd traject” voor hoogbegaafde kinderen. Op de vraag wat zo’n traject dan inhoudt, komt enkel het antwoord dat het kind “daar al examens middelbaar kan afleggen” en dus “zo snel kan gaan als het zelf wil”.
Laten we echter wel wezen: de examencommissie heeft in de verste verte niks van doen met trajecten voor hoogbegaafden. De examencommissie is een instelling waar kinderen, jongeren en volwassenen examens middelbaar kunnen afleggen en er een getuigschrift 1ste of 2de graad of een diploma secundair onderwijs (3de graad) kunnen behalen. Niet minder dan dat, maar ook niet méér. De examencommissie voorziet op geen enkele manier welke vorm van onderwijs dan ook. Of zoals de website van de examencommissie zelf stelt :
“Deelnemen aan de examencommissie vraagt de nodige inzet, zelfstandigheid en discipline. Je volgt geen les, moet zelf handboeken en nuttige informatie verzamelen, zelf je examens plannen en regelmatig studeren”.
In praktijk betekent dit : zelf op zoek gaan naar studiemateriaal, leerboeken en -methodes, alle materiaal zelf aankopen, zelf instaan voor eventuele studiebegeleiding of privéles en vooral als kind of jongere zelfstandig leerstof verwerken en examens voorbereiden. De verantwoordelijkheid (zowel inhoudelijk als financieel) komt voor een minderjarig kind in dit geval volledig op de ouders te liggen.
Wanneer onderwijsinstellingen “verwijzen” naar een traject via de examencommissie, wil dit dus eigenlijk zeggen: “mevrouw, meneer … trek uw plan!”.
De examencommissie is geen “oplossing” of “alternatief” op vlak van onderwijs voor kinderen voor wie geen passend onderwijs bestaat. Het is gewoon een manier van de overheid om de handen af te trekken van de verantwoordelijkheid om passend onderwijs te voorzien. Een excuus om het gebrek aan échte alternatieven te camoufleren ….
Diezelfde minister van onderwijs zwaait met slogans als “Elke leerling verdient de beste ondersteuning in het gewoon én het buitengewoon onderwijs”. Andere partijen pakken uit met slogans als “Iedereen heeft recht op uitstekend onderwijs” of “Gewoon onderwijs als het kan, buitengewoon als het nodig is”. Vraag is of we deze slogans niet moeten aanvullen met “… en geen onderwijs voor wie niet in het schoolsysteem past”. Hoewel dat soort slogan het uiteraard niet zo goed zou doen in de aanloop naar verkiezingen bijvoorbeeld …
Toch is dit laatste iets waar veel ouders vandaag de dag mee geconfronteerd worden. Elk kind dat door welke overheids- of onderwijsinstantie verwezen wordt naar een examencommissie, wordt in het hokje van “geen onderwijs” geduwd. De examencommissie is géén alternatief voor welk onderwijs dan ook. Vanaf het moment dat je als ouder die goedbedoelde verwijzing naar de examencommissie krijgt, kan je eigenlijk al weten dat je compleet in de steek wordt gelaten door het onderwijssysteem. Maar liever dan oplossingen te zoeken voor kinderen die niet passen in het schoolsysteem en als gevolg daarvan blijkbaar niet langer recht hebben op onderwijs, blijft de overheid volhouden dat er wel degelijk “een passend alternatief wordt geboden” via een examencommissie.
“Is dat dan uw eigen keuze als ouder niet ?” hoor ik u al denken. “Hou uw kind gewoon op school”. En het antwoord is : graag ! Veel ouders met kinderen op een examencommissie, zouden hun kind liever in passend onderwijs zien. Een passende opleiding zien krijgen. Passend onderwijs is het recht van elk kind hoe dan ook. Ook van kinderen voor wie een standaard schoolklas niet passend of zelfs schadelijk is, die een andere snelheid van leren hebben, en ja, ook van kinderen die zo extreem snel of atypisch ontwikkelen en leren dat ze niet meer in een standaard schoolsysteem passen. Ook deze kinderen hebben nood aan onderwijs. Even hard als elk ander kind. Hebben nood aan onderwijzers die kunnen inspelen op hun leerhonger. Hebben recht om volgens hun tempo te ontwikkelen, ook al ligt dat tempo dan stukken hoger dan het gemiddelde. Ouders van deze kinderen krijgen echter een “wij kunnen u niet verder helpen” als antwoord en worden schaamteloos verwezen naar het systeem van een examencommissie.
Het bestaan van de examencommissie wordt hier niet in vraag gesteld. Maar wanneer diezelfde examencommissie als legitiem excuus wordt gebruikt voor het gebrek aan passend onderwijs, dan is dit niet alleen beschamend voor de overheid zelf die dit in stand houdt maar in de eerste plaats een zwaar onrecht voor elk kind of elke jongere die er terecht komt omdat er geen enkel alternatief meer is.
Shame on you, dus, aan elke beleidsverantwoordelijke die geen moeite blijkt te hebben met dat tekort aan passend onderwijs. Terwijl u verder debatteert en grafiekjes bestudeert over een daling of stijging van het aantal leerlingen dat via een examencommissie examens doet, gaan er ouders tot het aller uiterste om hun kinderen zélf het onderwijs te geven waar ze recht op hebben. Worden er jonge kinderen door totale vreemden “ondervraagd” hartje Brussel op een niveau dat compleet onaangepast is aan hun noden. En raken er vele ouders én kinderen gefrustreerd door het gevoel in de steek gelaten te worden door diezelfde overheid die vendelzwaait met slogans als “onderwijs voor élk kind”.
Misschien wordt het tijd om te stoppen met excuses en eindelijk werk te maken van écht passend onderwijs ? * * *
KH