“Many parents with a gifted child choose to homeschool. Deciding to homeschool is a big decision that requires a lot of thought and commitment. Often, parents decide to homeschool their gifted kids when they realize their needs aren’t being met in a traditional school setting or can be met better with more customized learning.”
Natural Beach Living
De beslissing maken om over te stappen op huisonderwijs, is niet altijd eenvoudig. Zeker niet voor ouders van wie het kind al enkele of vele jaren meedraait in schools onderwijs en die nooit de intentie hadden om zelfs maar huisonderwijs te overwegen.
Nochtans zit huisonderwijs de afgelopen jaren in Vlaanderen serieus in de lift. Zo bleek in 2023 dat het aantal kinderen in huisonderwijs in vijf jaar tijd bijna verdrievoudigd was.
Ook een groot aantal uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen zit in huisonderwijs of komt er uiteindelijk (al dan niet deeltijds) in terecht. Bovendien blijkt uit enquêtes of op ouderfora dat een groot aantal ouders van UHB kinderen vandaag huisonderwijs ernstig overweegt, hoewel de drempel om hun kind uit het schoolsysteem te halen toch vaak (te) groot blijkt.
Er zijn tal van redenen waarom een kind in huisonderwijs terecht komt. Dit kan gebeuren aan de start van de ‘onderwijscarrière’ (begin van de kleuterleeftijd of aan het begin van de leerplichtleeftijd). Maar evengoed kan een kind na enkele of zelfs meerdere jaren schools onderwijs overstappen op huisonderwijs.
Vaak voorkomende redenen om in het geval van UHB kinderen de overstap vanuit het schoolsysteem naar huisonderwijs te maken zijn:
- Tekort aan uitdaging op school
- Trauma of sociaal/emotionele problemen door (langdurig) onderpresteren, niet gezien worden op school, …
- Hobbelig school-parcours
- Kind valt uit op school of zit al een tijdje (tijdelijk) thuis
- Telkens weerkerende problemen wegens schoolse maatregelen die niet lang (genoeg) doorwerken
- Kind geeft aan niet meer naar school te willen
- Kind vraagt zélf om over te schakelen
- …
Ook ouders van jonge UHB kinderen die nog aan het begin van hun ‘schoolcarrière’ staan, kunnen vanuit praktische, ideologische of persoonlijke redenen kiezen voor huisonderwijs:
- Aversie of tegenstrijdige gevoelens t.o.v. het klassieke schoolsysteem
- Slechte ervaringen met school in eigen jeugd
- Zelf in huisonderwijs opgegroeid
- Voorstander van vrije onderwijs-opvoeding
- Geloof in / ervaring met unschooling of self-directed learning
- Ervaring via andere ouders, vrienden of familieleden
- Geen (‘goede’) school in de nabijheid
- Niet het gewenst schoolsysteem beschikbaar
- …
Wat zijn de voor- en nadelen van huisonderwijs?
Kiezen voor huisonderwijs heeft consequenties. Een aantal daarvan liggen op sociaal, emotioneel of financieel gebied. Deze consequenties worden door mensen die gewend zijn aan het klassieke schoolsysteem vaak louter als negatief bekeken. Dat zijn de zogenaamde ‘nadelen’ van huisonderwijs. Deze nadelen worden ook het meest maatschappelijk en/of politiek gedeeld.
Toch biedt huisonderwijs ook tal van voordelen, op korte en op lange(re) termijn. Die voordelen liggen vaak ondergesneeuwd onder een berg negatieve consequenties of connotaties die als eerste naar boven komen wanneer er over huisonderwijs wordt gesproken. Deze voordelen zichtbaar maken, is daarom absoluut nodig.
Hieronder zetten we daarom voor- én nadelen van huisonderwijs op een rijtje.
Aan welke mogelijke consequenties moet je aandacht geven?
Financiële consequenties
Mogelijke nadelen:
- Geen tussenkomst meer in onderwijskosten (schooltoelage, …)
- Alle kosten voor het onderwijs van je kind komen volledig op eigen rekening, inclusief schrijfmateriaal, leermethodes, extra uitdagend materiaal, …
- Een ouder die misschien een baan of carrière opgeeft of deeltijds gaat werken
- …
Mogelijke voordelen:
- Geen vervoerskosten
- Indien volledig thuisblijvende ouder: geen voor- en/of naschoolse opvang nodig, geen vakanties die ingevuld moeten worden via grootouders, kampen, …
- Geen verplichte aankoop van schoolboeken, methodes, … opgelegd door de school
- Vrije keuze van methodes: via schoolboeken, internet, platforms, uitprinten van materialen, lenen van materiaal of 2dehands aankoop, …
- Reizen is mogelijk buiten de schoolvakanties
- …
Sociale consequenties
Mogelijke nadelen:
- Minder sociale contacten tijdens de ‘schooluren’
- Verlies van klasgenoten/vrienden
- Negatieve reacties van andere ouders, vrienden en/of familieleden
- …
Mogelijke voordelen:
- Vrije keuze van vrienden buiten het nauwe schoolkader
- Gerichter contact met mensen naar keuze
- Meer vrije tijd om deel te nemen aan hobby’s, sportclubs, jeugdverenigingen, schaakclubs, culturele of andere organisaties
- Uitstapjes of zelfs reizen om sociale contacten te leggen buiten de dagdagelijkse kring
- …
Emotionele consequenties
Mogelijke nadelen:
- Afscheid van bestaande routines
- Volle verantwoordelijkheid voor het onderwijs van je kind(eren) komt op jouw/jullie schouders
- Onzekerheid i.v.m. nieuwe situatie
- Onzekerheid over eigen kunnen als huisonderwijzer
- …
Mogelijke voordelen:
- Nieuwe routines op maat van de kinderen, het gezin, …
- Vrijheid om ten volle je gezin en de noden van je kind(eren) op de eerste plaats te zetten
- Nieuwe situaties brengen tal van onverwachte mogelijkheden, welke je met beide handen kan aangrijpen
- Leeropties zowel voor jezelf als ‘huisonderwijzer’, als voor je kinderen
- Geen druk van onderwijzers of instellingen over hoe je het leren van je kinderen aanpakt
- Vrijheid om het leerpatroon van je kind(eren) in te vullen of aan te passen wanneer nodig
- Niet langer leer- of zorgkrachten moeten ‘overtuigen’ van de noden van je kind
- Geen oudercontacten meer
- …
Psychologische consequenties
Mogelijke nadelen:
- ‘Ouder’ wordt “huisonderwijzer”: een hele uitdaging
- Wellicht draagt je kind extra bagage mee door (te) lang school lopen (trauma, frustraties, psychosociale problemen, …)?
- Je kind(eren) fulltime in huis
- …
Mogelijke voordelen:
- Het begrip ‘huisonderwijzer’ is breed en zeer persoonlijk in te vullen
- Tijd en ruimte voor het helen van psychologische trauma’s, …
- Preventie van mogelijk latere schoolse problemen
- Geen tijdsdruk om je kind te laten helen
- Ruimte om in te zetten op het zelfbeeld, zelfvertrouwen, … van je kind
- Genoeg tijd om een nieuwe routine uit te werken die passend is voor het gezin
- …
Specifieke voordelen voor UHB kinderen/leerlingen
- vrij curriculum mogelijk
- (vak)versnelling makkelijk toepasbaar
- examens basisonderwijs kunnen vroeger afgelegd worden
- curriculum lager onderwijs kan uitgebreid worden met leerstof middelbaar
- geen verplichte examens tijdens de verschillende ‘schooljaren’ lager onderwijs
- examens middelbaar onderwijs worden afgelegd per graad
- verschillende graden kunnen gecombineerd worden
- extra vakken of leerstof makkelijk in te passen
- geen minimumleeftijd of getuigschrift nodig voor examens middelbaar via de Examencommissie
- maximum aan flexibiliteit
- …
Praktische afwegingen vooraleer aan huisonderwijs te beginnen
Vooraleer je de keuze maakt, is het misschien nodig om je de volgende praktische vragen te stellen. Hou er rekening mee dat er niet één antwoord of een ‘juist’ antwoord is op deze vragen. De invulling van huisonderwijs op elk vlak gebeurt namelijk door jou/jullie zelf.
- Zal het huisonderwijs individueel of collectief ingevuld worden? Zijn er mogelijkheden om de combinatie te maken?
- Wie wordt de huisonderwijzer?
- Is het kind oud genoeg om zelfstandig te studeren?
- Kan het kind al zelfstandig (tijdelijk) thuis blijven?
- Is er voldoende tijd en ruimte om huisonderwijs te geven?
- Zal je moeten afrekenen met negatieve reacties van familie, vrienden, … of kan je steunen op begrip of zelfs praktische ondersteuning?
- …
Neem de tijd om over een eventuele beslissing na te denken. Enkele zaken die kunnen helpen om tot een weloverwogen beslissing te komen, zijn:
- Maak een lijst met pro’s en contra’s die spontaan in je opkomen
- Lees je in in wetgeving, opties, huisonderwijsmaterialen, …
- Praat met andere huisonderwijsouders
- …
Extra vragen die je kan stellen vooraleer je kind uit het schoolsysteem te halen:
- Zijn er nog andere opties binnen de huidige situatie? Bestaan er nog alternatieven op school (nieuwe versnelling, aangepast traject, verandering van school, …)?
- Hoe groot is de cognitieve of emotionele noodzaak voor je kind?
- Hoe groot (of klein) is het enthousiasme of de drang om over te schakelen op huisonderwijs?
Aarzel je?
Zie onder ogen waarom je twijfelt. Twijfel je vooral over jezelf? Je nieuwe rol als huisonderwijzer? Of twijfel je eerder aan de voordelen voor je kind? Ben je bang voor een tekort aan sociale contacten? Bang voor de financiële consequenties? …
Spreek er over met een lotgenoot of andere ouder van een UHB kind in huisonderwijs. Bespreek je twijfel. Leg visies samen. Stel vragen. Zoek uit waar je aarzeling/angst vandaan komt.
En dan … de stap
De overstap naar huisonderwijs is vaak een stap in het onbekende. Zelfs al ben je volledig ingelezen, dan nog kan het het avontuur in realiteit heel anders blijken. Vaak is huisonderwijs de eerste weken/maanden niet makkelijk. De aanpassing, het zoeken naar een nieuwe structuur, een nieuwe routine, het verlies van privacy of vrije tijd, het rouwen van de kinderen om wat ze soms als verlies aanvoelen … Zeker wanneer je vastgeroeste ideeën, structuren of schoolse routines moet loslaten, kan de twijfel in die eerste periode serieus de kop opsteken.
Huisonderwijs betekent voor velen vaak een compleet nieuwe levensstijl. En een nieuwe levensstijl vraagt tijd. Geef jezelf en je kinderen de tijd om te wennen. Om nieuwe routines uit te bouwen. Om te experimenteren. En weet: niets is definitief. Geef het een kans, besef dat alles kan teruggedraaid worden, mocht blijken dat het toch niets voor jullie is.
En wat als …
Je geen andere opties meer hebt
Je er gewoon voluit voor wil gaan
Je de problemen voor wil zijn
Je er van overtuigd bent dat het tonnen voordelen biedt aan je kind
Je wil experimenteren en je kind alle vrijheid van leren wil bieden
GA er voor!
Op zoek naar lotgenoten? Naar ouders van uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen die al enkele jaren huisonderwijs geven? Of naar andere ouders die net als jij twijfelen en zoeken?
Word lid van onze facebook groep “UHB – huisonderwijzers“. Welkom!