Uitzonderlijk Hoogbegaafd Vlaanderen

CSF leerlingen

“Leerlingen die snel denken en leren of een leervoorsprong hebben (cognitief sterk functionerende leerlingen) krijgen op school de hulp die ze nodig hebben. Elke school neemt de nodige maatregelen.”
OnderwijsVlaanderen

Sinds 2019 wordt er binnen het Vlaamse onderwijs bewust voor gekozen om niet langer te spreken over een categoriale classificatie of over het toekennen van een label ‘hoogbegaafdheid’. Wel wordt er een groep cognitief sterke leerlingen afgebakend die ‘Cognitief Sterk Functionerend’ wordt genoemd.

In plaats van te zoeken naar leerlingen die aan de bovenkant van intelligentietests scoren, spreekt men binnen onderwijs over leerlingen met ‘begaafde leerbehoeften’ in een bepaald vakgebied, zoals wiskunde, muziek, wetenschap, literatuur, enzovoort. Deze leerlingen worden ‘cognitief sterk functionerende leerlingen’ genoemd.

Cognitief sterk functionerend

Op scholen wordt er naar manieren gezocht om de behoeften van deze cognitief sterke leerlingen te koppelen aan geschikte leermogelijkheden. Net zoals leerkrachten kinderen bijvoorbeeld extra helpen bij het leren lezen, wanneer deze op dat gebied leermoeilijkheden of speciale behoeften hebben, net zo zorgen ze er ook voor dat leerlingen die ver voor liggen op anderen in één of ander vak, krijgen wat ze nodig hebben om betrokken te blijven bij het leren.

Cognitief sterk functioneren betekent dat een leerling voor brede cognitieve aanleg of vaardigheden (zoals blijkt uit een intelligentieonderzoek) en/of prestaties op schoolvorderingentoetsen tot de beste 10% van een relevante vergelijkingsgroep behoort. Deze groep is dus groter dan de doelgroep ‘hoogbegaafde’ leerlingen: Prodia spreekt over ‘de top 10% i.p.v. 2-3% hoogbegaafden (en de 0,1% UHB’).

Op scholen wordt het  ‘Protocol ‘Cognitief sterk functioneren‘ van Prodia gebruikt dat dient als basis om brede of specifieke zorg te bieden aan deze leerlingen. Sinds september 2022 zijn vanuit Onderwijs.Vlaanderen ook extra ondersteunende maatregelen voor cognitief sterk functionerende leerlingen van kracht.

“Niet het resultaat op een IQ-test bepaalt of een leerling nood heeft aan ondersteuning of begeleiding, wel de (brede) cognitieve en schoolse vaardigheden, zoals heel snel leren en complex, abstract en creatief denken.”
OnderwijsVlaanderen

OnderwijsVlaanderen verwijst naar het artikel van Talent “Hoe herken je een cognitief begaafd kind?”, waarin gezegd wordt dat het mogelijk is om “op basis van wetenschappelijk onderzoek een aantal kenmerken te formuleren waaraan je cognitief begaafde kinderen kan herkennen”.

“Net als voor alle andere kinderen, geldt ook voor cognitief begaafde kinderen dat een onderwijs- en opvoedingsomgeving die niet beantwoordt aan hun leer- en ontwikkelingsbehoeften kan leiden tot een heleboel narigheid. Daarom geldt dat het tijdig signaleren van cognitief begaafde kinderen en het in kaart brengen van hun behoeften belangrijk is in functie van hun leren en ontwikkelen.”
Talent

Uitzonderlijk hoogbegaafd

Op basis van bovenstaande definitie vallen ook UHB leerlingen onder de noemer CSF leerlingen. In sommige teksten van oa het kabinet van de minister van Onderwijs, wordt naar UHB leerlingen verwezen als ‘cognitief uitzonderlijk sterk functionerend’.

In een poging om de onderwijsbehoeften voor uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen in kaart te brengen, liet voormalig minister van onderwijs Weyts in 2023-24 een onderzoek uitvoeren door het expertisecentrum Talent, en dat in het kader van het Project ‘Voorbeeldscholen voor Cognitief Sterk Functionerende leerlingen’. Eind april ’24 werd dit onderzoek, “Een verkenning van de onderwijsbehoeften van uitzonderlijk hoogbegaafde leerlingen” vrijgegeven.

Het onderzoek van expertisecentrum Talent zet in z’n conclusie (p.30) de onderwijsbehoeften van UHB leerlingen op een rijtje:

  • een sneller tempo
  • hogere complexiteit
  • behoefte aan leraren die expert zijn binnen hun domein op verschillende onderwijsniveaus naar gelang waar de leerling zich bevindt
  • flexibiliteit binnen het systeem
  • contact met ontwikkelingsgelijken
  • alle vormen van versnellingen
  • combinatie van huisonderwijs/school of volledig huisonderwijs
  • mentoren om hen te begeleiden (binnen een domein of vakgebied) en/of binnen het systeem (die mee kan denken hoe we de nodige flexibiliteit kunnen inbouwen en die eventueel connecties heeft binnen de regio met scholen en universiteiten waar mogelijkheden zijn voor deze trajecten).

Dit schooljaar 2024-25 start de zoektocht naar een “plan van aanpak om ook uitzonderlijk hoogbegaafden meer mogelijkheden te kunnen bieden binnen de huidige onderwijsstructuur”.

Nuttige documenten