Als vereniging ‘ouders van UHB kinderen Vlaanderen’ willen wij geen blijvend negatieve boodschap uitdragen rond uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen in het onderwijs. Noch willen we laten uitschijnen dat er geen UHB leerlingen zijn wél een vlotte of succesvolle onderwijscarrière doorlopen. Soms lijkt het wel alsof we enkel de negatieve verhalen ophemelen en de ogen sluiten voor het feit dat het niet énkel kommer en kwel is voor UHB leerlingen in het hedendaagse onderwijs. Uiteraard zijn die succesverhalen er wel en zijn er ouders die tevreden zijn met de schoolgang van hun UHB kinderen.
Echter… zolang de negatieve en soms zelfs horrorverhalen van UHB leerlingen in het Vlaamse onderwijs in grote getallen blijven boven komen, voelen wij ons als vereniging geroepen om deze mistoestanden aan te kaarten.
Anno 2025 merken we namelijk dat een groot aantal UHB leerlingen geen voltijds les meer volgt op school, uit school is uitgevallen en ofwel in huisonderwijs is terechtgekomen of al dan niet tijdelijk en voor korte of langere periode thuis komt te zitten. Sommige van deze kinderen ‘gebruiken‘ deze tijd thuis om te helen of mentaal te recupereren, andere maken dan juist gebruik van buitenschoolse uitdaging via peergroepen, extra cursussen of andere schoolvervangende activiteiten. Cijfers hierover zijn onbestaande.
Geen cijfers beschikbaar over UHB leerlingen thuis of in huisonderwijs
Zo heeft de overheid bijvoorbeeld geen kijk op het percentage dat UHB leerlingen uitmaken van het totaal aantal Vlaamse leerlingen in huisonderwijs. Het algemeen percentage leerlingen in huisonderwijs bedraagt voor het schooljaar 2023-24 (laatst beschikbare cijfers) 0,47% van de totale leerplichtige populatie. Hoewel algemeen wordt aangenomen dat dit cijfer beduidend hoger moet liggen bij UHB leerlingen, is het verder raden naar hoe hoog dat percentage in werkelijkheid ligt. Ook over het aantal ’thuiszitters’ onder UHB leerlingen (dit zijn leerlingen die nog op school staan ingeschreven, maar in werkelijkheid voltijds of deeltijds thuis zijn) bestaan geen cijfers.
Enquêtes om deze aantallen in kaart te brengen
In april 2025 liet UHB Vlaanderen daarom enkele enquêtes circuleren onder de doelgroep van ouders van UHB kinderen in het Vlaamse onderwijs en dit om
- de situatie van UHB leerlingen ‘thuis’ in kaart te brengen (enquête ’thuiszitters’)
- verhalen bij elkaar te brengen van UHB leerlingen voor wiens noden op school geen oplossing gevonden wordt (enquête ‘UHB ‘paspoorten’)
Met deze dossiers bundelen we al deze informatie en proberen we licht te laten schijnen op de aantallen UHB leerlingen in deze situaties.
1. Enquête ’thuiszitters’
Net 70 ouders reageerden op deze enquête, goed voor 99 UHB leerlingen die in huisonderwijs of thuis zitten.
Aantal UHB leerlingen uit de enquête
- Aantal UHB leerlingen in huisonderwijs: 41
- Aantal UHB leerlingen onder TOAH statuut: 16
- Aantal UHB leerlingen onder code P: 25
- Aantal UHB leerlingen thuis op doktersvoorschrift: 9
- Aantal UHB leerlingen thuis in een specifieke situatie: 8
Totaal aantal UHB kinderen thuis: 99
Conclusies in cijfers
Vlaamse situatie voor schooljaar 2023-24 (laatst beschikbare cijfers, bron: publicaties.vlaanderen.be)
Totaal aantal leerlingen op school: 1.219.051
Totaal aantal leerlingen in huisonderwijs: 5.774
Totaal aantal leerlingen Vlaamse onderwijs: 1.224.825
Percentage huisonderwijs: 0,47%
Percentage UHB in algemene populatie: 0,1%
Geschat aantal UHB leerlingen (0,1%) op totaal aantal leerlingen: 1.225
Geschat aantal UHB leerlingen in huisonderwijs op totaal aantal UHB leerlingen (op basis van 0,47% huisonderwijs percentage): 5
Situatie UHB leerlingen schooljaar 2024-25 (cijfers van UHB Vlaanderen):
A. Leerlingen in huisonderwijs
Aantal UHB kinderen in huisonderwijs n.a.v. enquête: 41
Herberekening percentage UHB in huisonderwijs t.o.v. 1.225 UHB leerlingen: 3,35% (i.p.v. 0,47%, oftewel een significante oververtegenwoordiging van UHB kinderen binnen huisonderwijs).
! Dit percentage werd berekend enkel op basis van de aantallen uit de enquête. In werkelijkheid zal het aantal UHB leerlingen in huisonderwijs dus nog hoger liggen.
B. Leerlingen ’thuis’
Aantal UHB leerlingen:
- in TOAH: 16
- onder code P.: 25
- op doktersvoorschrift: 9 (gecorrigeerd, oorspronkelijk 24, overlap met leerlingen in TOAH en code P.)
- in specifieke situatie: 8
Totaal aantal UHB kinderen thuis n.a.v. enquête: 58 oftewel 4,74% van de populatie UHB leerlingen
Totaal aantal UHB kinderen thuis + in huisonderwijs: 99 oftewel 8,08% van de populatie UHB leerlingen
! Ook hier: dit percentage werd berekend op basis van de aantallen uit de enquête. In werkelijkheid zal het aantal UHB leerlingen ’thuis’ dus nog hoger liggen.
Schattingen
Deze cijfers zijn uiteraard schattingen, ook wanneer we over het percentage UHB leerlingen binnen ons onderwijs praten. Het aantal UHB leerlingen van 1.225 werd louter berekend op basis van buitenlandse algemene cijfers over de aanwezigheid van uitzonderlijk hoogbegaafden binnen de totale populatie (0,1%). Over de vertegenwoordiging van UHB kinderen en jongeren per leeftijd in de ganse populatie, zijn geen cijfers beschikbaar. Ook over het aantal uitzonderlijk hoogbegaafden binnen de Vlaamse populatie of binnen het Vlaamse onderwijs, is geen enkel cijfer terug te vinden. Het aantal UHB leerlingen kan in werkelijkheid lager, maar vermoedelijk ook hoger liggen.
Op basis van deze schattingen zien we echter al zeer hoge percentages aan UHB kinderen die uit het Vlaams onderwijs zijn gevallen en ofwel in huisonderwijs terecht zijn gekomen, ofwel tijdelijk, deeltijds of zelfs voltijds ‘thuiszitten’. Deze cijfers zijn veel te hoog om nog over ‘uitzonderingen’ te spreken. De werkelijke aantallen ‘thuiszitters’ onder UHB leerlingen liggen waarschijnlijk nog hoger.
Oorzaak uitval
De redenen voor deze uitval worden door de ouders in de enquête duidelijk aangegeven: het tekort aan passend onderwijs voor UHB kinderen en een verkeerde aanpak van deze kinderen op school, wat in vele gevallen zorgde voor trauma en schoolschade.
Een kleine 50 van de 70 ouders vernoemt psychische problemen, trauma en/of schoolschade bij hun kinderen als reden voor het thuis komen te zitten. Meer dan 46 ouders vermelden dat hun kind op school was vastgelopen en 17 ouders melden dat hun UHB kind ‘dubbel bijzonder’ is en mede daardoor kwam thuis te zitten. Tekort aan uitdaging op school wordt door 22 van de 32 ouders met kinderen in huisonderwijs genoemd en door 24 van de 33 ouders met kinderen thuis onder TOAH en code P.
Van de 32 ouders met UHB kinderen in huisonderwijs, melden er 26 dat het tekort aan passend onderwijs één van de grootste redenen was voor het huisonderwijs. Onder de kinderen in huisonderwijs zijn er slechts 2 UHB kinderen die voordien niet naar school gingen en waar van bij de start bewust werd gekozen voor huisonderwijs, vanwege ‘de grote voordelen van huisonderwijs voor UHB kinderen:’. De ouder in kwestie geeft echter aan dat de originele reden om van in het begin voor huisonderwijs te gaan, eveneens het tekort aan passend onderwijs voor UHB leerlingen is.
Huisonderwijs werd in vele gevallen ook aangeraden door scholen/CLB’s (5x) en door (U)HB coachen of psychologen/artsen (11x). Diezelfde trend is te zien bij UHB kinderen die onder TOAH of code P. thuis zitten: school/CLB (6x) en (U)HB coachen of psychologen/artsen (12x). Uit de toelichting bij deze cijfers blijkt dat zowel scholen, coachen, artsen of psychologen deze aanbeveling meestal doen omdat er geen andere oplossing (meer) voorhanden is en/of alle andere opties al uitgeput werden. Ook scholen zelf melden dat ze geen (of niet langer) gepast onderwijs kunnen bieden aan dit specifieke kind en raden op dat moment een overstap naar huisonderwijs of tijdelijke periodes thuis aan. Deze scholen worden dus zelf met hun onvermogen tot passend onderwijs voor deze kinderen geconfronteerd.
Verhalen achter de cijfers
UHB leerlingen zijn geen cijfermateriaal, uiteraard. Achter deze cijfers liggen vaak verontrustende en onthutsende verhalen van kinderen of jongeren die na vele en vaak langdurige problemen op school uiteindelijk thuis komen te zitten. De meeste van deze ouders kiezen er weliswaar bewust voor om hun kinderen thuis te houden of zelf (tijdelijk) thuis te gaan onderwijzen, maar die bewuste keuze is geen vrije keuze. Je kinderen thuis houden, is voor de meesten een allerlaatste optie.
Zo’n 20 van de 32 ouders die hun kinderen in huisonderwijs opvangen, geven aan dat ze zich in de steek gelaten voelden door het onderwijssysteem en 13 melden dat ze zich met de rug tegen de muur gezet voelden. 21 ouders geven aan dat ze geen enkele andere keuze meer hadden dan huisonderwijs en 12 dat de school geen oor had naar de noden van hun UHB kind(eren). Tegelijkertijd laten ook 16 ouders weten dat ze oorspronkelijk kozen voor huisonderwijs voor hun UHB kind uit noodzaak, maar dat dit gaandeweg wel de beste oplossing bleek voor hun kind(eren). 9 ouders laten horen dat hun UHB kind nooit meer terug naar school kan/wil, omdat het trauma ondertussen te groot is.
Naast duizelingwekkende cijfers, zijn dit ook intrieste conclusies. Huisonderwijs is een prachtige vorm van onderwijs en heeft as such ook een resem voordelen voor UHB leerlingen. Maar tegelijkertijd moet huisonderwijs voor ouders een vrije keuze zijn, geen allerlaatste levenslijn. Anno 2025 is het onbegrijpelijk dat ouders zich gedwongen voelen de opleiding van hun uitzonderlijk intelligente kinderen in eigen handen te nemen omdat het onderwijssysteem hier blijkbaar niet toe in staat is. En nog onbegrijpelijker is dat zij hiervoor vanuit het systeem geen enkele vorm van ondersteuning krijgen: niet financieel, niet inhoudelijk, niet organisatorisch.
Wat betreft UHB leerlingen die uitvallen en thuis komen te zitten, is het misschien zelfs nog triester gesteld. Ook hier moeten ouders zich vaak in alle bochten wringen om ofwel hun kinderen tussendoor en in de meeste gevallen volgens een uiterst flexibel schema zelf op te vangen, ofwel hen buitenschools de uitdaging te bieden die ze op school niet krijgen. De bedragen die ouders hiervoor betalen, zijn in vele gevallen excessief te noemen (zie ook enquête ‘UHB Paspoorten’ voor de bedragen die deze ouders jaarlijks spenderen aan het buitenschoolse ‘onderwijs’ van hun kinderen). Om dan nog niet te spreken over die ouders die deze sommen niet kunnen ophoesten en hun kinderen dus moeten onthouden van voldoende uitdaging. De frustraties die àl deze ouders ervaren, zijn groot.
De meeste van deze ouders hebben bovendien het gevoel dat ze niet gehoord worden, noch dat de noden van hun kinderen echt worden gezien. In het laatste deel van het onderzoek laten we daarom ook de ouders aan het woord. We hopen dat hun woorden en noodkreten niet alleen het nodige begrip bij beleidsmakers teweegbrengen, maar veel meer dan dat ook voor de nodige veranderingen zorgen. Passend onderwijs is meer dan dringend nodig voor UHB leerlingen opdat schooltrauma en schooluitval bij deze doelgroep eindelijk tot het verleden gaat horen.
Het volledige dossier
2. Enquête UHB Paspoorten
58 ouders stelden zich beschikbaar om de situatie van hun UHB kinderen aan te kaarten. Deze informatie werd zo veel mogelijk geanonimiseerd en bezorgd aan verscheidene beleidsmensen binnen Onderwijs, maar is vanwege de privacy van deze kinderen (en hun ouders) niet rechtstreeks beschikbaar voor het grote publiek. Elk paspoort bevat de specifieke info van 1 enkel UHB kind dat vandaag de dag in Onderwijs zit en omwille van z’n specifieke UHB noden niet aan z’n trekken komt binnen de school. De meeste van deze verhalen zijn verontrustend of zelfs zwaar problematisch te noemen. Maar elke verhaal is tegelijkertijd uniek en niet te vergelijken met dat van een ander UHB kind.
Aantal jongens: 35
Aantal meisjes: 20
Aantal onbekend: 3
Totaal aantal kinderen: 58
Onderwijsvorm
kleuteronderwijs: 3
lager onderwijs: 23
middelbaar onderwijs: 21
huisonderwijs: 10
volwassenen onderwijs: 1
volgt nog voltijds les op school: 27
volgt deeltijds les op school: 15
is voltijds thuis: 6
in huisonderwijs: 10
De verhalen van deze kinderen en jongeren mogen op zichzelf bestaan. Als stille getuigen van de grote nood aan een duurzame oplossing voor UHB leerlingen. Die oplossingen zijn er vandaag de dag nog niet. Ook de voorstellen die binnen het CSF project op de onderhandelingstafel liggen, bieden geen oplossing voor deze situaties. De meeste van deze UHB kinderen kregen immers al meerdere “CSF oplossingen” aangereikt zoals versnellingen (1, 2, 3 of zelfs meer dan 3 jaren), vakversnelling, verdieping, verbreding of extra aanbod…
Deze oplossingen binnen het bestaande onderwijs voldoen voor deze UHB leerlingen duidelijk niet.
Ouders zien zich in deze situatie daarom vaak genoodzaakt om zelf oplossingen te zoeken, hun kind thuis te houden of zelf te onderwijzen en vooral: heel veel geld uit te geven om deze kinderen uitgedaagd en mentaal gezond te houden. Door de ouders werden sommen tussen €300 en €12.000 genoemd die ze jaarlijks neerleggen om deze kinderen deeltijds of voltijds de uitdaging te bieden die ze nodig hebben of om de schade te ‘herstellen’ die hun kinderen opliepen door vaak jarenlang niet-passend onderwijs.
In naam van deze 58 ouders vragen we langdurige en structurele oplossingen en passend onderwijs dat kan voorkomen dat UHB kinderen morgen nog in deze situaties terechtkomen. Enkel doordachte maatregelen door mensen binnen Onderwijs die het welzijn van deze kinderen voorop stellen, kunnen dit
bewerkstelligen. We hebben dus nood aan beleidsmakers die niet vanuit eigen meningen over uitzonderlijke hoogbegaafdheid maar vanuit een open geest voor de extreme noden van deze doelgroep op zoek gaan naar de best mogelijke oplossing.
Het gedeeltelijke dossier
Disclaimer: de resultaten van deze enquêtes komen niet voort uit officieel onderzoek. Ze zijn het resultaat van de persoonlijke inzet van vrijwilligers van UHB Vlaanderen. Alle cijfermateriaal onder voorbehoud.