Versnellen

“Academic acceleration is about assessing student readiness and then providing for that readiness. It is about tapping into passion, inspiration, and motivation.”
Nicholas Colangelo

Inleiding

Een jaar overslaan, doe je daar nu goed aan of niet?

Het idee dat een kind één, twee of zelfs meerdere jaren overslaat op school is voor sommige leerkrachten – maar ook vaak voor ouders van uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen zelf – nog vaak een brug te ver. Onderwijs is in principe gericht op de ontwikkeling van kinderen per leeftijd en men vreest dat ‘springen’ – zeker als dit meerdere jaren is – een aantal negatieve consequenties zou hebben voor het kind in kwestie:

Wat met de leerstof die ‘overgeslagen’ wordt? Komen er geen hiaten wanneer leerstof niet stap voor stap gevolgd wordt?
Wat met de sociaal/emotionele ontwikkeling van dit kind? Een kind tussen (veel) oudere klasgenootjes … dat kan toch niet goed gaan? Een kind ontwikkelt zich op sociaal en emotioneel vlak toch best via leeftijdsgenootjes?
Wat wanneer dit jonge kind op een middelbare school tussen pubers terecht komt? Dit zal toch problemen met zich meebrengen?

Laten we een kijkje nemen bij onderzoek naar versnelling

Uit internationaal onderzoek blijkt dat de vrees voor negatieve gevolgen niet helemaal terecht is. Net integendeel blijken uitzonderlijk hoogbegaafden, die op school meermaals versneld werden, het bijzonder goed te doen in hun latere leven. Beter zelfs dan andere uitzonderlijk begaafden die maar 1 keer of niét versneld werden. Op basis van dit onderzoek(*) kan men zelfs stellen dat in principe élk UHB kind baat heeft of kan hebben bij een versnelde doorgang doorheen het onderwijs. Bovendien is voor deze kinderen, wat op scholen ‘versnelling’ wordt genoemd, eigenlijk gewoon maar het volgen van hun natuurlijke tempo. De verwerkingssnelheid en leersnelheid van uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen ligt nu eenmaal een pak hoger dan die van hun leeftijdsgenootjes.

(*) Leta Hollingworth (VS) die begin vorige eeuw al onderzoek deed naar uitzonderlijk begaafde kinderen noteerde in haar langdurige studie (1942) over “profoundly gifted” kinderen en jongeren, al dat “de meest succesvolle interventies plaatsvonden” wanneer deze kinderen

al heel vroeg in de basisschool werden geïdentificeerd
ofwel werden versneld
ofwel in een klas werden geplaatst met andere hoogbegaafde kinderen.

Hollingworth beweerde dat deze kinderen met een IQ van 160+ vooral sociale problemen ervaarden tussen de leeftijd van 4 en 9 jaar.

Maar wil dat nu zeggen dat je zomaar moet beslissen om je kind te laten versnellen? En hoe vaak dan wel? En geldt dit dan voor élk uitzonderlijk begaafd kind?

Het antwoord hierop is uiteraard erg genuanceerd. Er zijn meerdere factoren die moeten bekeken worden, vooraleer over te gaan tot de beslissing om een kind één of meerdere jaren te laten overslaan.

Om deze beslissing te helpen nemen en de (eventuele) versnelling op een zo goed mogelijk doordachte manier te begeleiden, bestaan er standaard criteria, de ‘versnellingswenselijkheidslijsten’, didactische doortoets methodes en andere methodieken die gebruikt kunnen worden om deze beslissing degelijk te onderbouwen.

Wat we op deze pagina willen doen, is niét een overzicht te geven van deze methodes. Onderaan dit artikel vinden ouders, die nadenken over een versnelling, en leerkrachten die zich willen verdiepen in de materie, een aantal linken waar praktische informatie is te vinden over de voorbereiding voor zo’n beslissing.

Wat we wél willen doen is het ‘vertalen’ van het wetenschappelijk onderzoek dat rond versnellen van uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen bestaat. Vertalen naar het Nederlands, maar vooral vertalen naar hele praktische onderbouwde en bruikbare info die als achtergrond kan dienen voor élk gesprek rond het versnellen van UHB kinderen.

Onderzoeken

1. A Nation Deceived

In de herfst van 2004 verscheen het tweedelige rapport “A Nation Deceived”, gebaseerd op onderzoek van Prof. Dr. Nicholas Colangelo (VS), Dr. Susan G. Assouline (VS) en Miraca U. M. Gross Ph.D. (Australië). Deze publicatie geeft enerzijds een aantal duidelijke richtlijnen (in Volume I) met betrekking tot versnelling en toont anderzijds (in Volume II) op welke wetenschappelijke studies deze richtlijnen steunen.

Hieronder vind je een vertaling* van de 20 belangrijkste besluiten van dit rapport.

Bron: “A Nation Deceived” (The Templeton National Report on Acceleration), vertaling uit Volume I, p.2

Op het vlak van curriculum (leerplan) is versnelling de meest efficiënte ingreep voor hoogbegaafde kinderen.
Voor intelligente leerlingen heeft versnelling langdurige, positieve effecten, zowel op academisch als op sociaal vlak.
Versnelling is een ingreep die nauwelijks wat kost.
Over het algemeen zijn begaafde kinderen sociaal en emotioneel rijper dan hun leeftijdsgenoten. Voor veel intelligente leerlingen zorgt versnelling voor een betere overeenstemming qua rijpheid met hun klasgenoten.
Wanneer men intelligente leerlingen het gewone curriculum, bestemd voor leeftijdsgenoten, geeft dan kunnen ze verveeld en ongelukkig raken en zelfs geheel afhaken.
Testen, meer bepaald testen boven niveau (gebruik makend van testen ontwikkeld voor oudere leerlingen), zijn zeer efficiënt om te bepalen welke leerlingen baat zouden hebben bij een versnelling.
De bewijzen en de procedures, om scholen te helpen om goede beslissingen te nemen rond versnelling, zijn beschikbaar. Hierdoor is het een ingreep met een laag risico en een grote kans op succes voor geschikte kandidaten.
De 18 soorten versnelling, die ter beschikking staan van begaafde leerlingen, zitten in twee hoofdgroepen: jaarversnelling, waarbij de tijd, die een leerling doorbrengt in kleuter-, lager en secundair onderwijs gereduceerd wordt; en vakversnelling, waarbij leerlingen vroeger dan ‘gewoon’ in contact worden gebracht met de leerstof.
Een jaar overslaan in de kleuterschool is – zowel op cognitief als sociaal vlak – een zeer goede optie voor sommige begaafde leerlingen. Jonge, zeer bekwame kinderen voelen zich meestal zeer snel op hun gemak met oudere klasgenoten.
Begaafde studenten, die vervroegd de universiteit binnenkomen, ervaren academisch succes, zowel op korte als op lange termijn. Dit leidt op zijn beurt tot succes op lange termijn in het beroepsleven en tot persoonlijke voldoening.
Veel alternatieven voor het vervroegd naar de universiteit gaan, zijn beschikbaar voor intelligente leerlingen in het secundair, die liever bij leeftijdsgenoten blijven. Voorbeelden zijn gelijktijdige inschrijving in een secundaire school en een universiteit, afstandsonderwijs of zomerklassen.
Zeer weinig (te) ‘jonge’ universiteitsstudenten ervaren sociale of emotionele moeilijkheden. En als zo’n moeilijkheden optreden, dan zijn ze meestal van korte duur en gewoon een onderdeel van het aanpassingsproces (dat men ook kan doormaken als men ‘op leeftijd’ aan de universitaire studie begint).
Radicale versnelling (overslaan van twee of méér jaren) is voor zeer begaafde kinderen efficiënt op cognitief en sociaal vlak.
Ondanks de overvloedige bewijzen van het succes en de uitvoerbaarheid uit wetenschappelijk onderzoek, blijven veel mensen in het onderwijs grotendeels negatief aankijken tegen de praktijk van het versnellen.
Om een substantiële wijziging teweeg te brengen in de manier waarop men aankijkt tegen schoolse versnelling, zullen we alle mogelijke mechanismen moeten hanteren: wetgeving, rechtbanken, administratieve regels en professionele initiatieven.
Efficiënte implementatie van versnellingsopties voor leerlingen, die zowel begaafd zijn als een stoornis hebben (de zogenaamde ‘twice exceptional kinderen’), is tijds- en arbeidsintensief.
Het is belangrijk dat ouders volledig betrokken worden in de besluitvorming rond de versnelling van hun kind.
De weinige problemen die reeds optraden rond versnelling, werden meestal veroorzaakt door onvolledige of slechte planning.
Gelijke kansen in het onderwijs is niet hetzelfde als gelijke behandeling. Gelijke kansen wil zeggen dat men rekening houdt met individuele verschillen in het gemak om te leren en dat men de waarde van elke leerling erkent.
De centrale vraag is niet of men een hoogbegaafde leerling moet versnellen, maar eerder hoe.

*Dit hoofdstuk is gekopieerd naar een origineel artikel van Eduratio

2. Uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen: langetermijnresultaten van academische versnelling en niet-versnelling

In Australië vond een langdurig onderzoek van 20 jaar plaats onder uitzonderlijk hoogbegaafde kinderen. Dit onderzoek werd geleid en gepubliceerd in 2006 door Miraca U. M. Gross Ph.D. (Australië).

Zij onderzocht de academische, sociale en emotionele ontwikkeling van zo’n 60 jonge Australiërs met een IQ van 160 of hoger op basis van de mate van academische versnelling die hun scholen hen toestond tijdens hun kindertijd en adolescentie.

”Bron: “Exceptionally Gifted Children: Long-Term Outcomes of Academic Acceleration and Nonacceleration”, vertaling van p.404

Uit dit onderzoek kwamen significante verschillen naar boven op vlak van:

educatieve status en levensstijl
algemene tevredenheid met het leven
sociale relaties
zelfrespect

De overgrote meerderheid van de jongeren die 2 jaar of méér versnelden, rapporteerden:

een hoge mate van tevredenheid met hun leven
carrières als onderzoekers in een leidende functie aan hoog aangeschreven universiteiten,
bevredigende professionele carrières
tevredenheid over hun sociale en liefdesrelaties.

Jongeren met gelijke capaciteiten die maar 1 jaar of helemaal niet versnelden, rapporteerden:

les gevolgd te hebben aan minder academisch aangeschreven universiteiten
aanzienlijk lagere niveaus van tevredenheid met het leven
in veel gevallen moeilijkheden met socialisatie of problemen in het sociale leven
niet afgestudeerd te zijn aan de universiteit of zelfs maar aan de middelbare school

Zonder onderscheid beschikten deze jongeren over meerdere gelijkaardige exceptionele talenten. De beslissing van leerkrachten en scholen om al dan niet toe te staan te versnellen, bleek dus een uiterst grote invloed te hebben op de ganse schoolse én zelfs professionele carrière van de UHB jongeren. Men kan concluderen dat de ontwikkeling van hun talent werd bepaald door de bereidheid of de onwil van hun school en leerkrachten om deze te ondersteunen…